Wermikulit należy do grupy minerałów ilastych, które ze względu na swoją unikalną budowę warstwową i zdolność do znacznej ekspansji objętościowej po podgrzaniu stały się niezwykle ważne w wielu gałęziach przemysłu. Jest to surowiec lekki, ognioodporny, chemicznie obojętny i nietoksyczny, dzięki czemu znalazł zastosowanie zarówno w budownictwie, przemyśle chemicznym, rolnictwie, jak i w nowoczesnych technologiach izolacyjnych. Rozwój technologii spieniania wermikulitu oraz coraz większe znaczenie zrównoważonego budownictwa sprawiają, że minerał ten systematycznie zyskuje na znaczeniu gospodarczo‑strategicznym.

Charakterystyka i występowanie wermikulitu

Wermikulit jest uwodnionym glinokrzemianem magnezu, żelaza i glinu o budowie warstwowej, zaliczanym do grupy minerałów ilastych zbliżonych do biotytu i innych łyszczyków. Jego kluczową cechą jest obecność cząsteczek wody oraz kationów (najczęściej magnezu, żelaza, potasu) w przestrzeniach międzywarstwowych. To właśnie ta specyficzna konfiguracja odpowiada za niezwykłą zdolność ekspandowania przy wysokiej temperaturze. Struktura krystaliczna wermikulitu przypomina stos płaskich płytek, które przy gwałtownym nagrzaniu rozwarstwiają się, tworząc charakterystyczne, przypominające akordeon płatki o znacznie zwiększonej objętości. W stanie surowym minerał ma barwę od brunatnej, przez złocistą, aż po oliwkową, z typowym szklistym lub perłowym połyskiem.

Nazwa wermikulitu pochodzi od łacińskiego określenia vermiculare, nawiązującego do „robaczkowatego” wyglądu ekspandowanych płatków powstających podczas podgrzewania. Złoża wermikulitu występują w skałach ultrazasadowych, serpentynitach, perydotytach i innych skałach magmowych bogatych w magnez, gdzie minerał powstaje najczęściej w wyniku procesów hydrotermalnych i metasomatycznych, przekształcających pierwotne łyszczyki magnezowe. Światowe złoża wermikulitu koncentrują się głównie w Ameryce Północnej, Afryce Południowej, Rosji, Chinach, Indiach, Brazylii i na Półwyspie Bałkańskim. Szczególnie znane są złoża w Stanach Zjednoczonych i Republice Południowej Afryki, które przez lata dominowały w światowej produkcji tego surowca.

W formie surowej wermikulit występuje jako zbite, łupkowe lub masywne skupienia o wyraźnej łupliwości, pozwalającej na rozdzielanie go na cienkie płytki. Jego gęstość jest stosunkowo wysoka w porównaniu z późniejszą formą ekspandowaną, zazwyczaj wynosi około 2,4–2,7 g/cm³. Po wyprażeniu gęstość pozorna spada nawet do 60–150 kg/m³, co stanowi klucz do zrozumienia, dlaczego ekspandowany wermikulit jest tak ceniony jako materiał izolacyjny i wypełniający. Właściwości te, w połączeniu z wysoką odpornością na temperaturę (nawet do 1100–1200°C w zależności od składu), sprawiają, że wermikulit jest konkurencyjną alternatywą dla innych materiałów izolacyjnych, zwłaszcza tam, gdzie niezbędna jest odporność ogniowa i chemiczna.

Z geologicznego punktu widzenia wermikulit zazwyczaj tworzy się na skutek procesów wtórnych, takich jak wietrzenie i przeobrażenie biotytu oraz flogopitu. W sprzyjających warunkach hydrotermalnych dochodzi do wymiany jonowej i wprowadzenia cząsteczek wody do struktury kryształu. Ostateczny skład chemiczny może się więc istotnie różnić między poszczególnymi złożami, co ma bezpośredni wpływ na właściwości technologiczne surowca: temperaturę ekspansji, stopień spienienia, odporność chemiczną i mechaniczną. Z tego powodu przemysł wydobywczy i przetwórczy przywiązuje dużą wagę do badań mineralogicznych, analizy chemicznej oraz określenia frakcji ziarnowych przed wprowadzeniem wermikulitu na rynek.

Technologia produkcji i przetwarzania wermikulitu

Droga od naturalnego złoża do gotowego produktu ekspandowanego obejmuje kilka etapów, w których kluczową rolę odgrywają procesy górnicze, mechaniczne rozdrabnianie, segregacja frakcji oraz termiczne spienianie. Ponieważ wermikulit jest surowcem o relatywnie niskiej wartości jednostkowej, bardzo istotna jest efektywność całego łańcucha technologicznego: od wydobycia, poprzez transport, aż po finalne przetworzenie. Jako że minerał ten jest stosowany w wielu branżach – od budownictwa po ogrodnictwo – przedsiębiorstwa przetwórcze muszą dostosowywać parametry procesu do specyficznych wymagań rynku docelowego.

Wydobycie i przygotowanie surowca

Wydobycie wermikulitu odbywa się najczęściej metodą odkrywkową, ze względu na stosunkowo płytkie zaleganie wielu złóż oraz ich rozległy charakter. Po usunięciu nadkładu geologicznego eksploatowane są skały zawierające konkrecje lub soczewki wermikulitowe. Surowiec trafia następnie do zakładów przeróbczych, gdzie poddawany jest procesom kruszenia, mielenia i klasyfikacji ziarnowej. Już na tym etapie dokonuje się wstępnego wzbogacania, polegającego m.in. na separacji niepożądanych minerałów współwystępujących, takich jak serpentyn, chloryt czy inne łyszczyki.

Etap przygotowania surowca ma ogromne znaczenie dla późniejszej jakości produktu ekspandowanego. Ziarna wermikulitu muszą mieć możliwie jednorodną wielkość oraz skład mineralny, aby ekspansja podczas wyprażania przebiegała równomiernie. Typowo wyróżnia się kilka klas ziarnowych, od bardzo drobnych frakcji (stosowanych np. w produkcji zapraw i tynków lekkich), po grubsze granulaty, chętnie wykorzystywane w ogrodnictwie czy w izolacjach sypkich. Separacja ziarn jest realizowana przy użyciu sit wibracyjnych, klasyfikatorów powietrznych oraz innych urządzeń umożliwiających precyzyjne podziały frakcyjne.

Proces ekspandowania (spieniania)

Najważniejszym etapem przetwarzania wermikulitu jest jego termiczne spienianie, czyli gwałtowne nagrzanie surowca do temperatur rzędu 800–1100°C w specjalnych piecach. W trakcie tego procesu następuje szybkie odparowanie wody związanej w przestrzeniach międzywarstwowych, co prowadzi do powstania pary wodnej wewnątrz struktury minerału. Ciśnienie pary rozwarstwia płytki krystaliczne, powodując wielokrotny wzrost objętości ziarna. Typowy współczynnik ekspansji może wynosić od 8 do nawet 30 razy w stosunku do objętości pierwotnej, w zależności od właściwości surowca i parametrów procesu.

Do ekspandowania wermikulitu wykorzystuje się różne typy pieców, m.in. piece obrotowe, pionowe piece rurowe, piece fluidalne czy specjalistyczne piecyki ciągłe. Wybór technologii zależy od skali produkcji, dostępności energii, wymagań co do jakości granulatu oraz oczekiwanych kosztów eksploatacyjnych. Kluczowe parametry procesu to temperatura, czas przebywania ziarna w strefie grzewczej, intensywność podawania surowca oraz szybkość chłodzenia. Zbyt łagodne warunki prowadzą do niedostatecznego spienienia, natomiast nadmiernie wysoka temperatura lub zbyt długi czas wypalania może skutkować degradacją struktury, kruchością i utratą części korzystnych właściwości.

Po przejściu przez strefę wysokiej temperatury ekspandowany wermikulit musi zostać szybko schłodzony, aby utrwalić osiągniętą strukturę. Zazwyczaj odbywa się to w strumieniu powietrza lub w specjalnych chłodniach taśmowych. Następnie materiał jest ponownie klasyfikowany ziarnowo, ponieważ podczas procesu dochodzi do pewnego rozdrobnienia i powstawania pyłów. W tym momencie możliwe jest także zastosowanie dodatkowych zabiegów, takich jak powlekanie ziarna wybranymi substancjami, mieszanie z innymi materiałami lekkimi lub przygotowanie gotowych mieszanek np. dla budownictwa czy ogrodnictwa.

Kontrola jakości i standaryzacja produktów

Przemysł wermikulitowy przywiązuje dużą wagę do kontroli jakości, ponieważ właściwości końcowego produktu mają krytyczne znaczenie dla bezpieczeństwa i trwałości zastosowań, w szczególności w budownictwie i przemyśle wysokotemperaturowym. Badania obejmują m.in. pomiary gęstości nasypowej, krzywe rozkładu ziarnowego, wytrzymałość mechaniczną granulatu, przewodność cieplną, odporność ogniową oraz zawartość ewentualnych zanieczyszczeń. W wielu krajach funkcjonują normy techniczne i branżowe standardy, które określają minimalne wymagania dla wermikulitu stosowanego np. jako wypełniacz ogniotrwały czy składnik mieszanek budowlanych.

W ostatnich dekadach rozwinęły się także specjalistyczne odmiany produktów wermikulitowych, przygotowane z myślą o konkretnych sektorach. Dla ogrodnictwa produkuje się frakcje o określonej porowatości i zdolności do sorpcji wody, często łączone z nawozami startowymi. Dla przemysłu ogniotrwałego oferuje się frakcje o podwyższonej odporności temperaturowej i zoptymalizowanej granulometrii, będące składnikiem płyt, kształtek lub mas odlewniczych. Z kolei sektor budowlany wykorzystuje zarówno luźny granulat do izolacji sypkich, jak i specjalne mieszanki do produkcji lekkich betonów, tynków ogniochronnych czy elementów prefabrykowanych.

Zastosowania wermikulitu w przemyśle i gospodarce

Zakres zastosowań wermikulitu jest wyjątkowo szeroki, a jego rola w wielu sektorach stale rośnie wraz z rozwojem technologii oraz zaostrzeniem wymagań dotyczących efektywności energetycznej, bezpieczeństwa pożarowego i ochrony środowiska. Jako materiał lekki, niepalny, chemicznie obojętny i posiadający właściwości sorpcyjne, wermikulit stał się cennym surowcem w takich dziedzinach jak budownictwo, izolacje termiczne i akustyczne, przemysł wysokotemperaturowy, rolnictwo, ogrodnictwo, a nawet w specjalistycznych zastosowaniach chemicznych i sorpcyjnych.

Budownictwo i materiały izolacyjne

Jednym z najważniejszych pól zastosowań wermikulitu jest szeroko rozumiane budownictwo. Ekspandowany wermikulit wykorzystuje się jako sypki materiał izolacyjny do wypełniania pustek w stropach, ścianach warstwowych i konstrukcjach szkieletowych. Dzięki niskiej gęstości i wysokiej porowatości zapewnia on dobrą izolację cieplną oraz pomaga w tłumieniu dźwięków. Dodatkową zaletą jest odporność na ogień: wermikulit nie pali się, nie wydziela toksycznych gazów i jest stabilny w wysokich temperaturach, co czyni go ważnym składnikiem systemów ogniochronnych.

W budownictwie stosuje się także wermikulit jako dodatek do zapraw murarskich, tynków i betonów lekkich. Mieszanki takie charakteryzują się obniżoną gęstością, lepszą izolacyjnością cieplną oraz zwiększoną odpornością na gwałtowne zmiany temperatury. W konstrukcjach wymagających wysokiej klasy odporności ogniowej, np. w obiektach użyteczności publicznej, zakładach przemysłowych czy infrastrukturze transportowej, wykorzystuje się płyty i panele ogniochronne z dodatkiem wermikulitu, które w połączeniu z innymi składnikami mineralnymi tworzą skuteczne bariery przeciwpożarowe.

Warto podkreślić, że wermikulit jest często stosowany jako alternatywa dla innych lekkich kruszyw mineralnych, szczególnie tam, gdzie istotna jest podwyższona odporność na wysoką temperaturę i ogień. W porównaniu z niektórymi materiałami organicznymi lub syntetycznymi, wermikulit jest materiałem naturalnym, nieemisyjnym i pozbawionym lotnych związków organicznych, co jest coraz ważniejsze w kontekście wymogów ekologicznych oraz standardów związanych ze zdrowym klimatem wewnętrznym w budynkach.

Rolnictwo i ogrodnictwo

Drugą kluczową dziedziną, w której wermikulit zyskał ogromne znaczenie, jest rolnictwo i ogrodnictwo, zarówno profesjonalne, jak i amatorskie. Ekspandowany wermikulit jest lekki, porowaty i posiada zdolność do zatrzymywania wody oraz składników odżywczych, a następnie stopniowego ich uwalniania do strefy korzeniowej roślin. Z tego powodu wykorzystuje się go jako komponent podłoży uprawowych, szczególnie w uprawach szkółkarskich, hydroponicznych oraz w produkcji rozsady warzyw i roślin ozdobnych.

W mieszankach glebowych wermikulit poprawia strukturę fizyczną podłoża, zwiększa jego pojemność wodną i powietrzną oraz ogranicza zjawisko zaskorupiania się wierzchniej warstwy gleby. Jest przy tym chemicznie obojętny i sterylny pod względem biologicznym, co zmniejsza ryzyko wprowadzania patogenów glebowych. Wermikulit może również pełnić funkcję nośnika dla nawozów mineralnych i mikroelementów: substancje odżywcze adsorbują się na powierzchni ziaren, a następnie są powoli uwalniane, co sprzyja stabilnemu wzrostowi roślin i zmniejsza ryzyko przenawożenia.

Ogrodnicy wykorzystują wermikulit także do poprawy jakości gleb ciężkich, gliniastych, słabo przepuszczających wodę. Dodanie odpowiedniej ilości tego minerału zwiększa porowatość i sprzyja napowietrzeniu strefy korzeniowej, co jest szczególnie istotne w przypadku roślin wrażliwych na zastoiska wodne. Z kolei w lekkich, piaszczystych glebach wermikulit pomaga w zatrzymaniu wody, zmniejszając częstotliwość podlewania. Materiał ten jest również chętnie stosowany do przechowywania cebul, bulw i nasion, ponieważ jego właściwości sorpcyjne pomagają utrzymać odpowiednią wilgotność i chronić materiał siewny przed gniciem.

Przemysł wysokotemperaturowy i odlewniczy

Dzięki wysokiej odporności na temperaturę i niskiej przewodności cieplnej, wermikulit znalazł ważne zastosowanie w przemyśle wysokotemperaturowym, szczególnie w piecach przemysłowych, odlewniach i instalacjach energetycznych. Służy jako składnik mas ogniotrwałych, tzw. backing mass, wypełniających przestrzenie za wyłożeniami szamotowymi i ceramicznymi. Jego zadaniem jest kompensacja rozszerzalności cieplnej, poprawa izolacyjności i ochrona konstrukcji stalowych przed przegrzaniem.

W odlewnictwie wermikulit wykorzystuje się także jako dodatek do mas formierskich, gdzie pomaga w uzyskaniu właściwej przepuszczalności gazów i redukuje ryzyko wad odlewów. Może być stosowany jako wsypka izolacyjna w kadziach do transportu ciekłego metalu, a także jako komponent płyt i kształtek termoizolacyjnych otaczających najgorętsze strefy urządzeń. Ze względu na swoją stabilność chemiczną i brak reaktywności z wieloma metalami i stopami, jest bezpiecznym dodatkiem w środowisku wysokotemperaturowym.

Zastosowania specjalistyczne: chemia i ochrona środowiska

Choć główne zastosowania wermikulitu koncentrują się w budownictwie i rolnictwie, minerał ten odgrywa istotną rolę również w bardziej niszowych, ale bardzo ważnych obszarach. W przemyśle chemicznym i ochronie środowiska wykorzystuje się jego właściwości sorpcyjne oraz zdolność wymiany jonowej. Wermikulit potrafi wiązać pewne kationy metali ciężkich i zanieczyszczeń organicznych, co czyni go użytecznym w systemach filtracyjnych, barierach sorpcyjnych oraz w remediacji gleb skażonych.

W niektórych instalacjach przemysłowych używa się wermikulitu jako materiału pochłaniającego wycieki olejów, paliw i niektórych chemikaliów. Granulat rozsypany na powierzchni rozlanego medium wchłania je dzięki swojej porowatej strukturze, po czym może zostać mechanicznie zebrany i zutylizowany. Takie zastosowania są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska, szczególnie w zakładach, gdzie występuje ryzyko awarii i zanieczyszczenia gleby czy wód powierzchniowych.

Wermikulit jest także testowany i wykorzystywany jako składnik kompozytów polimerowych i materiałów wielofazowych. Dodatek drobnych frakcji wermikulitu do tworzyw sztucznych może poprawiać ich odporność termiczną, właściwości mechaniczne i stabilność wymiarową. Takie kompozyty znajdują zastosowanie w elementach konstrukcyjnych pracujących w podwyższonych temperaturach, w systemach izolacyjnych czy w częściach wyposażenia pojazdów, urządzeń grzewczych i instalacji przemysłowych.

Znaczenie gospodarcze i perspektywy rozwoju rynku

Znaczenie gospodarcze wermikulitu wynika z połączenia kilku czynników: rosnącego zapotrzebowania na materiały izolacyjne i ogniochronne, dynamicznego rozwoju nowoczesnego budownictwa, intensywnej produkcji ogrodniczej i rolniczej, a także zaostrzających się regulacji dotyczących efektywności energetycznej i bezpieczeństwa pożarowego. W skali globalnej rynek wermikulitu należy do grupy tzw. minerałów przemysłowych o strategicznym charakterze, których dostępność i jakość mogą wpływać na konkurencyjność wielu branż. Złoża tego surowca nie są równomiernie rozmieszczone na świecie, dlatego w niektórych regionach obserwuje się silne uzależnienie od importu.

W aspekcie ekonomicznym ważne jest to, że wermikulit jest materiałem stosunkowo niedrogim, ale o wysokiej wartości dodanej wynikającej z jego właściwości użytkowych. Jest szeroko wykorzystywany w produktach, które pełnią kluczowe funkcje ochronne: izolują termicznie budynki, zabezpieczają konstrukcje przed ogniem, poprawiają jakość i plonowanie upraw rolniczych. Oznacza to, że nawet niewielkie ilości wermikulitu użyte w odpowiednich technologiach mogą przynosić wymierne korzyści ekonomiczne – niższe zużycie energii, mniejsze straty produkcyjne, wyższą trwałość konstrukcji czy poprawę bezpieczeństwa użytkowników obiektów.

W krajach o dynamicznie rozwijającym się sektorze budowlanym popyt na wermikulit rośnie szczególnie szybko w segmencie systemów ociepleń i ogniotrwałych przegród budowlanych. W połączeniu z normami dotyczącymi efektywności energetycznej budynków oraz rozwojem tzw. zielonego budownictwa, wermikulit konkuruje z innymi surowcami mineralnymi m.in. na etapie doboru lekkich kruszyw i wypełniaczy. Jego przewagą jest naturalne pochodzenie, brak emisji włókien szkodliwych dla zdrowia oraz długowieczność – ekspandowany wermikulit nie ulega biologicznemu rozkładowi, nie jest atrakcyjnym środowiskiem dla gryzoni i owadów, a jego właściwości izolacyjne są stabilne w czasie.

W rolnictwie i ogrodnictwie znaczenie ekonomiczne wermikulitu wiąże się z trendem intensyfikacji upraw pod osłonami, szklarniami i tunelami foliowymi, gdzie stosuje się zaawansowane podłoża uprawowe. Wysokiej jakości wermikulit ogrodniczy, często w połączeniu z perlitem, torfem i włóknem kokosowym, stanowi kluczowy komponent mieszanek zapewniających optymalne warunki wzrostu dla roślin o wysokiej wartości rynkowej. W dobie zmian klimatycznych i presji na efektywne gospodarowanie wodą, zdolność wermikulitu do magazynowania wilgoci i ograniczania strat wody przez parowanie nabiera dodatkowego znaczenia.

Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt logistyczny. Ekspandowany wermikulit, dzięki bardzo niskiej masie nasypowej, jest tani w transporcie w przeliczeniu na jednostkę objętości, co sprzyja jego eksportowi na duże odległości. Jednocześnie niski koszt surowca pozwala producentom materiałów budowlanych, ogrodniczych i izolacyjnych utrzymywać konkurencyjne ceny przy zachowaniu wysokich parametrów użytkowych. W niektórych krajach rozwijających się lokalne złoża wermikulitu stanowią szansę na rozwój nowych gałęzi przemysłu, tworzenie miejsc pracy oraz ograniczenie importu drogich izolacji syntetycznych.

Perspektywy rozwoju rynku wermikulitu są ściśle związane z globalnymi trendami w energetyce, budownictwie i rolnictwie. Rozwój technologii magazynowania energii cieplnej, pasywnego ogrzewania i chłodzenia budynków oraz zwiększona świadomość ekologiczna projektantów i inwestorów sprzyjają poszukiwaniu naturalnych, niepalnych materiałów o dobrych właściwościach izolacyjnych. W tym kontekście wermikulit znajduje się w grupie surowców, których rola może wyraźnie wzrosnąć, zwłaszcza w połączeniu z innymi minerałymi ilastymi i kruszywami ekspandowanymi.

Bezpieczeństwo, środowisko i ciekawostki dotyczące wermikulitu

Z punktu widzenia zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników materiałów budowlanych, ogrodniczych i izolacyjnych, wermikulit jest uważany za surowiec bezpieczny, pod warunkiem że pochodzi z kontrolowanych złóż i został odpowiednio przebadany. Sam minerał jest nietoksyczny, niepalny i chemicznie obojętny, co czyni go atrakcyjną alternatywą dla wielu syntetycznych izolacji. W produkcji i stosowaniu wermikulitu zwraca się jednak uwagę na kwestie związane z pyleniem: drobne frakcje, szczególnie w stanie suchym, mogą generować pył, który jest uciążliwy dla dróg oddechowych. Dlatego w procesach przemysłowych stosuje się odciągi, filtry oraz środki ochrony osobistej, a użytkownikom zaleca się zwilżanie materiału podczas przesypywania, np. w ogrodnictwie.

W przeszłości pewne kontrowersje wokół wermikulitu były związane z przypadkami skażenia złóż innymi minerałami, w szczególności azbestem. Dotyczyło to jednak konkretnych lokalizacji geologicznych i nie jest cechą wermikulitu jako takiego. Współcześnie renomowani producenci poddają swoje surowce szczegółowym badaniom mineralogicznym i chemicznym, aby wykluczyć obecność niepożądanych domieszek. W wielu krajach istnieją regulacje nakładające rygorystyczne wymagania dotyczące czystości wermikulitu przeznaczonego do celów budowlanych i ogrodniczych, co przekłada się na wysokie standardy bezpieczeństwa dla użytkowników końcowych.

Od strony środowiskowej wermikulit wyróżnia się bardzo korzystnym profilem. Jako naturalny surowiec mineralny nie wymaga zastosowania toksycznych dodatków chemicznych, a proces jego ekspandowania, choć energochłonny, nie wiąże się z emisją związków organicznych czy gazów korozyjnych. Ekspandowany wermikulit jest trwały i może pozostawać w strukturach budynków przez dziesiątki lat bez utraty właściwości. Po zakończeniu cyklu życia obiektu materiał ten można w wielu przypadkach poddać recyklingowi lub wykorzystać wtórnie, np. jako składnik podłoży ogrodniczych lub w charakterze lekkiego kruszywa w robotach geotechnicznych.

Ciekawym aspektem badań naukowych nad wermikulitem jest jego potencjalne wykorzystanie w nowoczesnych technologiach, takich jak barierowe powłoki przeciwgazowe, nośniki katalizatorów czy komponenty inteligentnych kompozytów. Struktura warstwowa oraz zdolność wymiany jonowej otwierają możliwości modyfikacji chemicznej powierzchni ziarna, co może prowadzić do tworzenia materiałów o wyspecjalizowanych funkcjach, np. do selektywnego wiązania określonych zanieczyszczeń lub do magazynowania ciepła. Istnieją prace badawcze poświęcone wermikulitowi jako komponentowi magazynów energii termicznej, które mogłyby współpracować z instalacjami solarnymi czy systemami odzysku ciepła odpadowego.

W sferze ciekawostek warto wspomnieć, że ekspandowany wermikulit był wykorzystywany w przeszłości także w mniej oczywistych zastosowaniach, takich jak wypełniacz w opakowaniach ochronnych, materiał do gaszenia małych ognisk w laboratoriach czy składnik podłoży dla hodowli zwierząt terraryjnych. Dzięki swojej obojętności chemicznej i zdolności do utrzymywania wilgoci stanowi on dogodne środowisko dla wielu gatunków roślin i zwierząt, co wykorzystuje się w hodowli gadów, płazów czy niektórych bezkręgowców. Niektóre specjalistyczne mieszanki do inkubacji jaj gadów również zawierają frakcje wermikulitowe, które stabilizują wilgotność i ułatwiają kontrolę warunków inkubacji.

W coraz większym stopniu wermikulit pojawia się w opracowaniach dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym, gdzie podkreśla się jego trwałość, możliwość wielokrotnego użycia oraz neutralny wpływ na środowisko w cyklu życia produktu. W połączeniu z innymi materiałami mineralnymi może tworzyć rozwiązania sprzyjające ograniczeniu zużycia energii, poprawie komfortu cieplnego w budynkach, redukcji strat wody w rolnictwie oraz minimalizacji szkód środowiskowych w wyniku wycieków substancji niebezpiecznych. Tym samym wermikulit, choć sam w sobie jest prostym minerałem ilastym, staje się jednym z ważnych elementów szerszej układanki technologii proekologicznych i zrównoważonych strategii rozwoju.