Jak pandemia COVID-19 zmieniła globalny łańcuch dostaw, stając się katalizatorem głębokich przemian w sposobie funkcjonowania przemysłu i logistyki.

Zakłócenia w produkcji i logistyce

Początkowe tygodnie i miesiące kryzysu wywołanego COVID-19 ujawniły słabości tradycyjnego modelu globalnego łańcucha dostaw. Zakłady produkcyjne w Azji zostały czasowo zamknięte, a ograniczenia w transporcie morskim i lotniczym spowodowały poważne zakłócenia w dostawach surowców i komponentów. Firmy odczuły nagły spadek wydajności, gdy kluczowe linie montażowe stanęły, a dostawy półproduktów uległy opóźnieniom.

W logistyce międzynarodowej zapanował chaos. Transport kontenerowy z Hongkongu, Szanghaju czy Singapuru do Europy i Ameryki Północnej zwolnił, a ceny frachtu wzrosły wielokrotnie. W konsekwencji wiele przedsiębiorstw musiało:

• rezygnować z ciągłego systemu dostaw «just-in-time»,
• budować lokalne zapasy bezpieczeństwa,
• poszukiwać alternatywnych tras transportu, często droższych.

W efekcie jeszcze nigdy wcześniej nie zwracano tak dużej uwagi na analizę ryzyka w każdej fazie łańcucha – od pozyskania surowca, przez produkcję, po dystrybucję.

Przesunięcie w kierunku lokalizacji i cyfryzacja

Kryzys spowodował, że coraz więcej firm postawiło na elastyczność i odporność sieci produkcyjnych zamiast wyłącznie na niskie koszty. Model „just-in-case” zastąpił „just-in-time”, a zakłady przenosiły się bliżej kluczowych rynków zbytu. Jednocześnie zintensyfikowano inwestycje w cyfryzację procesów, aby:

• zwiększyć przejrzystość i śledzenie przepływów towarowych,
• automatyzować magazyny i centra dystrybucji,
• wdrażać rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji do prognozowania popytu i optymalizacji tras.

Wdrożenie zaawansowanych systemów ERP oraz narzędzi Business Intelligence pozwoliło menedżerom na bieżąco monitorować ryzyka i adaptować strategie operacyjne. Wiele przedsiębiorstw zaczęło również inwestować w cyfrowe bliźniaki zakładów produkcyjnych, co zwiększyło zdolność reagowania na nieprzewidziane zdarzenia.

Zmiany w strategiach zarządzania ryzykiem

Wcześniej koncentrowano się głównie na efektywności kosztowej, teraz priorytetem stało się zarządzanie ryzykiem. Firmy zaczęły dywersyfikować źródła zaopatrzenia, podpisując umowy z kilkoma dostawcami z różnych regionów. Pojawiło się także szerokie stosowanie ubezpieczeń od przestojów i specjalnych klauzul w kontraktach transportowych, które chronią przed skokowymi cenami frachtu czy opóźnieniami.

W ramach dywersyfikacji podejmowane są następujące działania:

• lokalne produkcje w tzw. nearshoringu i onshoringu,
• utrzymywanie większych zapasów minimalnych,
• współpraca z firmami logistycznymi oferującymi elastyczne opcje transportu multimodalnego.

Rozbudowa zaplecza magazynowego i większa drewna w łańcuchach bezpieczeństwa przekładają się jednak na wyższe koszty operacyjne, co skłania menedżerów do wyważenia kosztów i korzyści.

Nowe wyzwania i perspektywy na przyszłość

Choć skala kryzysu pandemicznego powoli ustępuje, jego skutki będą odczuwalne przez kolejne lata. Zmiany te wymuszają:

• zwiększone inwestycje w technologie 4.0, takie jak robotyka i IoT,
• dalszą optymalizację procesów, aby zminimalizować koszty utrzymania większych zapasów,
• rozwój zielonej logistyki z myślą o redukcji emisji CO₂ i zgodnie z wytycznymi ESG.

Firmy, które skutecznie wprowadzą innowacje i zbudują odporne modele dystrybucji, zyskają przewagę konkurencyjną. W dobie rosnących wymagań konsumentów i niestabilności geopolitycznej kluczowe okażą się elastyczność, ciągłe doskonalenie procesów i umiejętność szybkiego reagowania na zakłócenia.